ایل چهاردولی و سرنوشت آن

                                

چهاردولی‌ها کرد و کرد زبان هستند و به گویش کردی کلهری لهجه (چرداولی، چرداوری) تکلم می‌کنند؛ و برخلاف بعضی از منابع که آنها را به اشتباه از طوایف لک خوانده‌اند آنهادر ابتدا از طوایف ایلات چرداول در استان ایلام بوده که از مجموعه ایل ریزوند یکی از بزرگترین ایلات غرب کشور میباشد که به زبان کردی کلهری تکلم می‌کنند . ایل چهاردولی (چاردولی،چرداولی)«چه‌رداوری» محل یکجا نشین شدن ایل ریزوند است. چرداول منطقه‌ای حاصلخیز است که از کلمه چهاردول گرفته شده که دول در زبان کردی به معنی سرزمین آباد و هموار است و منظور از آن چهار دول ریزوند است . و از قدیم الایام محل زندگی ایل ریزوند بوده و می‌باشد. نام ایل چاردولی منسوب به ایلات چرداولی (ریزوند) در چرداول در استان ایلام است و منشأ آنان نیز از ایل ریزوند بخش چرداول ایلام است.چاردولیها در زمان فروپاشی ایل باستانی ریزوند و همچنین در زمان زندیه به مناطق مرکزی ایران مهاجرت کرده و به نام منطقه خود که چرداول بود مشهور شدند . در جنگ چالدران با افتخار می‌توان به سوارکاران چهاردولی که شجاعت و دلاوری خود را به نمایش گذاشتند اشاره کرد.

چرداوری‌های استان کردستان:

چهاردولی‌ها در شهرستان قروه در جنوب شرقی استان کردستان ساکن بخش چهاردولی هستند. هوای دهستان سردسیر است. (زمستان طولانی، تابستان معتدل). آبادیهای دهستان از چشمه آبیاری می‌شود؛ و محصول عمده آن غلات و لبنیات است ارتفاعات در باختر این دهستان کوه‌های شمالی و خاوری بخش سنقر کلیائی و کوه‌های جنوبی دهستان اسفندآباد واقع است و خرسرنه - سنگ سوراخ - بنصیری نامیده می‌شوند. ارتفاع قله خرسرنه ۲۵۶۷، سنگ سوراخ ۲۹۲۷ و بنصیر ۲۸۰۲ گز است. کوه‌های دهستان خدابنده لو در خاور دهستان کشیده شده و به سلسلهٔ اصلی الوند متصل می‌گردد. گردنهٔ همه کسی بین قروه و همدان پست‌ترین نقطهٔ کوه مذکور می‌باشد و ارتفاع آن ۲۱۶۵ گز است. رودخانهٔ مهمی در این دهستان وجود ندارد. تنها رودخانه کوچک شیروانه و تکیه‌است که از ارتفاعات باختری سرچشمه گرفته به طرف شمال جریان پیدا می‌کندو به رودخانهٔ شور می‌پیوندد. آب رودخانه‌های کوچک دیگر دهستان که در بهار و مواقع بارندگی زنده و آب دارند به رودخانه بالا منتهی می‌شوند. دهستان چهاردولی از ۳۱ آبادی بزرگ و کوچک تشکیل شده و ۱۲۰۰۰ تن سکنه دارد و قریه‌های مهم آن عبارت است از: صندوق آباد، نارنجک، آقبلاغ، باباشیداله، گندآب بالا و پائین. راه شوسهٔ سنندج به همدان از وسط دهستان می‌گذرد. آبادیهای ناظم آباد دوسر، وی نسار، و داش بلاغ این دهستان کنار راه شوسه واقع شده‌اند. (از فرهنگ جغرافیائی ایران ج ۵.)

چرداوری‌های استان ایلام:

چرداولی ها (چرداوری‌ها) در استان ایلام در شهرستانی با همین نام زندگی می‌کند. ایل بزرگ ریزوند که در این منطقه سکونت دارند قبلاً در کل پشتکوه سکونت داشتن واز زمانی که سلاطین صفوی طایفه فیلی را در پشت کوه حکومت دادند بر این طایفه (ریزوند) اطاعت از روسای فیلی سخت آمد و بسیاری از آنان از پشتکوه بسیاری از مناطق از جمله فارس وعرراق{ مندلی. خانقین. زرباتیه. کوهدشت.} مهاجرت کردند و در مرحله دوم در زمان انتقال قدرت والیان لرستان به پشتکوه در زمان قاجاریه (آقا محمدخان) به پشتکوه و جنگی که بین ساکنان و مالکان اولیه پشتکوه (ریزوندها) و والی رخ داد ریزوندها شکست خوردند و و اکثر ریزوندها (منجمله ریزوندهای چرداوری) مجبور به مهاجرت اجباری شدند؛ ولی در ۱۰۰سال پیش ایل ریزوند توسط توشمال (رئیس) صیدرضا احمدی آخرین تشمال از ریزوندهای چرداولی احیا شد و سروسامان داده شد، که اکنون در دهستان ریزه وند  بخش زاگرس شهرستان چرداول و حوزه مرکزی شهرستان شیروان (شیروان)میشخاص-بخش بولی- شهرستان مهران (طایفه ملخطاوی)- شهرستان ملکشاهی (طایفه کنیانی و کناریوند- طایفه سورگه شهر ایلام و بسیاری از مردم شهر ایلام-بخش چوار سکونت دارند مالکیت اصلی این منطقه می‌باشند که کوچ نشین نبودند بسیاری از چرداولی‌ها در استان های آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، همدان،خانقین، مندعلی، سلیمانیه و اربیل و... ساکن شده‌اند.. و مردمان آن امروزه در این استان‌ها به عنوان ایل چهاردولی (چرداوری) شناخته می‌شوند. در زمان صفویان قبل از تسلط والیان بر پشت کوه رضاخان ریزوند بر شهرستان‌های کنونی شیروان و چرداول، ایلام، و میش خاص و بولی و قسمتی از چوار و مهران حکومت می‌کرد.