کورده‌واری

گویش و ادبیات کردهای منطقه قروه- کوردی ناوچه‌ی قوروه

کورده‌واری

گویش و ادبیات کردهای منطقه قروه- کوردی ناوچه‌ی قوروه

کورده‌واری

گویش و ادبیات کردهای منطقه قروه مهجور مانده و از کتابت دور شده است. این وبلاگ شاید آغازی باشد برای پرداختن به این مهم و ثبت رسوم و سنن و شعرهایی که در حال فراموشی است. امیدواریم علاقمندان ما را در این کار یاری فرمایند.
https://telegram.me/kurdawary_ghorwa

نگاهی کوتاه به شعر و ادبیات کردی در گذر زمان

جمعه, ۱۱ فروردين ۱۳۹۶، ۱۰:۲۳ ب.ظ

شعر (سروده) یکی از کهن‌ترین گونه‌های ادبی و شاخه‌ای از هنر است. شاعران و منتقدان، تعریف‌های گوناگون و بی‌شماری از «شعر» ارایه داده‌اند. در تعریف‌های سنتی دربارهٔ شعر کهن فارسی، ویژگی اصلی شعر را موزون و آهنگین بودنِ آن دانسته‌اند. در تعریف‌هایی دیگر، با دانش، فهم، درک، ادراک و وقوف یکی انگاشته شده‌است. ادبیّات فارسی یا ادبیات پارسی به ادبیاتی گفته می‌شود که به زبان فارسی نوشته شده باشد.

ادبیات فارسی تاریخی هزار و صد ساله دارد. شعر فارسی و نثر فارسی دو گونه اصلی در ادب فارسی هستند. ادبیات فارسی ریشه در ادبیات باستانی ایران دارد که تحت تاثیر متون اوستایی در دوران ساسانی به زبان‌های پارسی میانه و پهلوی اشکانی پدید آمد. ادبیات فارسی نو نیز پس از اسلام و با الگوبرداری از ادبیات عربی در نظم و نویسندگی دوران ساسانی که ادبیات منثور عربی را ایجاد کرده بود در زمینه نثر متولد شد.

ادبیات فارسی موضوعاتی مانند حماسه و روایات و اساطیر ایرانی و غیر ایرانی، مذهب و عرفان، روایت‌های عاشقانه، فلسفه و اخلاق و نظایر آن را در برمی‌گیرد. حسب موضوع مورد کاربرد در یک آفریده ادبی فارسی آن را در حیطه ادبیات حماسی، غنایی، تعلیمی یا نمایشی قرار می‌گیرد. ادبیات فارسی چهره‌های بین‌المللی شناخته شده‌ای دارد که بیشتر آن‌ها شاعران سده‌های میانه هستند. از این میان می‌توان به رودکی، فردوسی، نظامی گنجه‌ای، خیام، سعدی، مولانا و حافظ اشاره کرد. گوته شاعر مشهور و بین المللی آلمانی که شیفته شعر و شاعری حافظ شیراز بود معتقد است ادبیات فارسی، یکی از چهار ارکان ادبیات بشر است.

گذری بر شعر و ادبیات کردی

ادبیات کردی رازدار مجموعه ای اصیل و غنی از حماسه ها، اسطوره ها و داستانهای عشق و رشادتها است که قدمت تاریخی و موجودیت فرهنگی دارد با آنکه کردی به عنوان یک گونه زبانی رابطه خویشاوندی با زبان فارسی دارد اما از دیدگاه واژگانی، دستوری، آوا شناسی و معنا شناسی با آن همانندی ندارد. مینورسکی زبان شناس مشهور، در آثار خود به خوبی نشان می دهد که زبان کردی کاملا مجزا از زبان فارسی است و خود یک زبان مستقل می باشد . ژان دو مرگان دیگر زبان شناس مشهور، پس از تحقیقات فراوان تاکید می کند که کردی لهجه ای از فارسی نیست بلکه خود یک زبان خاص و خواهر زبان فارسی و حتی شاید قدیمی تر از آن باشد. بنابراین زبان کردی یکی از زبانهای بسیار جالب توجه، شیرین، خوش آهنگ، غنی ، عمیق و صریح است. ادبیات کردی بسیار گرانمایه است و شاهکارهای ادبی این زبان از نظر علمی و هنری دارای امتیاز و ارزش های فراوانی است. این زبان مظهر شعر و ترانه و موزیک و آیینه تمام نما و گویای زیباییهای طبیعت است و چه زیبا که نیاکان ما در این باره گفته اند: زمانی کوردی هونه ره (زبان کردی هنر است )

ادبیات کردی را می توان به چهار بخش ادبیات فولکلوریک کردی، اشعار عروضی زبان کردی، شعر معاصر و بی قافیه و ردیف (آزاد) ، رمان و داستان نویسی تقسیم بندی کرد.

۱- ادبیات فولکلوریک کردی

منظور از ادبیات فولکلور کردی آنچه تا به امروز زبان کردی را حفظ کرده و آنرا سر پا نگه داشته است می باشد. ادبیات فولکلوریک کردی به صورت نثر یا شعر هجایی غیر عروضی است و آنها را بیت یا چریکه می نامند باید ادعا کنیم که نثر بیشتر از نظم در آثار ادبیات کردی خود را نشان داده است. البته باید بگوییم سرایندگان شماری از بیت ها در ادبیات فولکلوریک کردی ناشناخته اند و فقط راویانی بودند و هنوز هم هستند که آنها را از بر می خوانند. عمر این بخش از ادبیات کردی به سبب مدون نبودن بیت ها و ناشناخته ماندن سرایندگان معلوم نیست و برای جمع آوری و تدوین این بیت ها علاقه مندان به ادبیات فولکلور کردی اعم از خارجی و یا داخلی تلاش هایی کرده اند از آن جمله می توان به اوسکارمان مستشرق آلمانی و روژه لسکو خاورشناس فرانسوی اشاره کرد.

۲- اشعار عروضی زبان کردی

این اشعار مشابه شعرهای زبان های فارسی و عربی سروده شده اند و اغلب در سبک هندی هستند و این بخش از ادبیات کردی سابقه ای نزدیک به سه قرن دارد و بزرگ ترین نمایندگان آن گویندگان و غزل سرایانی چون احمد خانی و ملای جزیری (قرن ۱۷ میلادی )، نالی ، وفایی، هیمن ، هژار و… هستند که در کارهای خود به مسایل انسانی، ملی، طبیعت و … توجه کرده اند. برای مثال در شعر ماموستا هیمن (محمد امین شیخ الاسلامی ملقب به هیمن شاعر مشهور و معاصر کرد ) مسایل انسانی چون اوضاع و احوال زنان کرد و راههای برون رفت از آن وضع را باتمام زوایایش در شعری با عنوان کچی کرد (دوشیزه کرد) وصف شده است. لازم به ذکر است نمونه ای دیگر از توجه به مسایل انسانی و ملی در دیوان شعر آله کوک و بو کوردستان در شعرهای ماموستا هژار (عبدارحمن شرفکندی ملقب به هژار شاعر مشهور و معاصر کرد ) مشهود است.

۳- شعر معاصر ( منظور شعر بی قافیه و ردیف )

این نوع اشعار که رونق و شکوهی خاص دارد و در جوامع کرد زبان با استقبال مواجه بوده است اوج شعر و ادبیات کردی را نمایان میکند زیرا دلیل این رونق شعر امروزی یا معاصر در زبان کردی عدم تناسب اصول عروض و قافیه در زبان غیر سامی کردی است ، و کردی زبانی است هجایی و سازگار بیشتری با شعر آزاد دارد و این نوع شعر در فاصله بین جنگ های اول و دوم جهانی پا به عرصه ظهور گذاشت.

عبدالله گوران (۱۹۰۴- ۱۹۶۲) و نوری شیخ صالح (۱۸۹۸- ۱۹۵۸ م ) دو شاعر بزرگ این دوره اند که ادبیات کردی را متحول ساختند به ویژه گوران زبان شعر کلاسیک شاعرانی چون نالی، را کنار گذاشت و به زبان معمول مردم شعر سرود و از شاعرانی چون مولوی (۱۸۰۶- ۱۸۸۲) و بیسارانی (۱۶۴۱- ۱۷۰۲) متاثر شد و به اوزان شعر عامیانه گرایش پیدا کرد. در شعر گوران بیشتر به مسایل انسانی و ملی توجه دارد . وی در شعر کردی همانند نیمایوشیج در شعر فارسی و نازک الملایکه در شعر معاصر عرب ، بدعت گذار است. اگر منتقدین معاصر از زبان و شعر نیما در ادبیات فارسی خرده می گیرند منتقدین ادبیات کردی، زبان گوران را به خاطر رسا بودنش ستایش می کنند. همچنین در مورد شعر معاصر، شیرکو بی کس با انتشار اولین مجموعه شعری با عنوان مهتاب شعر که در سال ۱۹۶۷م به چاپ رسید ادبیات کردی را به شهرت جهانی در این بخش رسانده است.

۴- رمان و داستان نویسی

این بخش جدیدترین بخش ادبیات کردی است و هفتاد سالی بیشتر از عمرش نمی گذرد و افرادی که در این بخش از ادبیات کردی کار می کنند سعی دارند که مسایل و مشکلات مطرح شده روز و یا عصر خویش را در قالب داستانهای واقعی و تخیلی در ذهن مخاطب خود به وجود آورند. و از رمان نویسان برجسته میتوان ابراهیم احمد ، بختیار علی (با آثاری چون مه رگی تاقانه ی دووه م، غروب پروانه، واپسین انار دنیا و نیز آخرین رمان وی شهر موسیقیدانان سفید می باشد)، حسین عارف، شیرزاد حسن و … را نام برد.

یادداشت: علی حیدر آقایی مدرس دانشگاه و پژوهشگر موضوعات فرهنگی کردستان

موافقین ۱ مخالفین ۰ ۹۶/۰۱/۱۱
گروه نویسندگان

نظرات  (۰)

هیچ نظری هنوز ثبت نشده است

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی