کورده‌واری

گویش و ادبیات کردهای منطقه قروه- کوردی ناوچه‌ی قوروه

کورده‌واری

گویش و ادبیات کردهای منطقه قروه- کوردی ناوچه‌ی قوروه

کورده‌واری

گویش و ادبیات کردهای منطقه قروه مهجور مانده و از کتابت دور شده است. این وبلاگ شاید آغازی باشد برای پرداختن به این مهم و ثبت رسوم و سنن و شعرهایی که در حال فراموشی است. امیدواریم علاقمندان ما را در این کار یاری فرمایند.
https://telegram.me/kurdawary_ghorwa

[کوردی کەڵھوڕی(کرماشان-ئیلام-خانەقین-بیجاڕ-ئەسەد ئاباد)]
حروف کوردی گویش کلهری با الفبای کوردی آرامی و  کوردی لاتین و معادل فارسی آنها

کوردی آرامی👇     کوردی لاتین👇        فارسی 👇

✅ئـ 👈 معادل کوردی لاتین و معادل فارسی ندارد
✅ ئا-ا 👈 معادل کوردی لاتین👈 A /a و معادل فارسی👈 آ - ا
✅ب 👈معادل کوردی لاتین👈 B /b و معادل فارسی 👈 ب
✅پ 👈معادل  کوردی لاتین👈 P /p و معادل فارسی 👈 پ
✅ت👈معادل  کوردی لاتین👈 T /t ومعادل فارسی 👈 ت
✅ج👈معادل  کوردی لاتین👈 C /c و معادل فارسی 👈 ج
✅چ 👈معادل  کوردی لاتین👈  ç /ç ومعادل فارسی👈 چ
✅ح 👈معادل  کوردی لاتین👈 H /h و معادل فارسی 👈 ح
✅خ 👈معادل  کوردی لاتین👈 X /x ومعادل فارسی 👈 خ
✅د 👈معادل  کوردی لاتین 👈 D /d و معادل فارسی👈 د
✅ر 👈معادل  کوردی لاتین👈 R /r و معادل فارسی👈 ر
✅ڕ 👈معادل  کوردی لاتین👈  rr و معادل فارسی👈 ندارد
✅ز 👈معادل  کوردی لاتین👈 Z /z و معادل فارسی👈 ز
✅ژ👈معادل  کوردی لاتین👈 J /j و معادل فارسی👈 ژ
✅س👈معادل  کوردی لاتین👈 S /s و معادل فارسی👈 س
✅ش 👈معادل  کوردی لاتین👈 ş /ş و معادل فارسی👈 ش
✅ع 👈معادل  کوردی لاتین👈ندارد و معادل فارسی👈 ع
✅غ👈معادل  کوردی لاتین👈X /xو معادل فارسی👈 غ
✅ف 👈معادل  کوردی لاتین👈 F /f و معادل فارسی👈 ف
✅ڤ 👈معادل  کوردی لاتین👈 V /v و معادل فارسی👈 ندارد
✅ق👈معادل  کوردی لاتین👈 Q /q و معادل فارسی👈 ق
✅ک 👈معادل  کوردی لاتین👈 K /k و معادل فارسی👈 ک
✅گ 👈معادل  کوردی لاتین👈 G /g و معادل فارسی👈 گ
✅ل 👈معادل  کوردی لاتین👈L /lو معاذل فارسی👈 ل
✅ڵ 👈معادل  کوردی لاتین👈  ll و معاذل فارسی👈 ندارد
✅م 👈معادل  کوردی لاتین👈M /m و معادل فارسی 👈 م
✅ن 👈معادل  کوردی لاتین👈N /n و معادل فارسی 👈 ن
✅و 👈معادل  کوردی لاتین👈 W /w و معادل فارسی👈 ندارد
✅وو👈معادل  کوردی لاتین👈 Û /û و معادل فارسی👈 ندارد
✅ۆ 👈معادل  کوردی لاتین👈 O /o و معادل فارسی👈 ندارد
✅ۊ👈معادل  کوردی لاتین👈 Ü/ü و معادل فارسی👈 ندارد
✅ه‌ 👈معادل  کوردی لاتین👈 E / e و معادل فارسی👈 فتحه  ــــَـ
✅ھ👈معادل  کوردی لاتین👈 H /h و معادل فارسی👈 ھ
✅ی👈معادل  کوردی لاتین👈 Y /y و معادل فارسی👈 ی
✅ی👈معادل  کوردی لاتین👈 Î / î و معادل فارسی👈 ی
✅ێ👈معادل  کوردی لاتین👈 Ê /ê و معادل فارسی 👈 ندارد
✅بزرۆکه « ْ » 👈معادل  کوردی لاتین👈 I / i و معادل فارسی👈 کسره ــــِـ

🔵🔵🔵دوستان عزیزم درصورت انتشار مطلب،از شماعزیزان
انتظار میرود،لینک را حذف نکنید.
ممنون از همراهی شما عزیزان🙏🌺🌺🌺
@kurdikelhuri

گه ڕووسی

۱ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۲۷ تیر ۹۵ ، ۲۲:۵۳
گروه نویسندگان

ارز👈دراو
اطلاعات👈زانیاری
جاسوس👈سیخوڕ
جبهە👈بەرە
تانک👈دەبابه
کارمەند👈فەرمانبەر
معلم👈مامۆستا
مدرسە👈خوێندنگا، قوتابخانە
دانشگاە👈زانکۆ
دانشجو👈خوێندکار،قوتابی زانکۆ
دانش آموز👈قوتابی
مختلط👈تێکەڵاو
کلاس👈پۆل
امتحان👈تاقیکاری،تاقیکردنەوە
مهندس👈ئەندازیار
تماس👈پێوەندی
شهرداری👈شارەوانی
استانداری👈پارێزگار
مدنی👈سڤیل
آتش نشانی👈ئاگرکوژێنەوە
اورژانس👈فریاکەوتن
آزمایشگاه👈تاقیگە

۲ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۲۷ تیر ۹۵ ، ۲۰:۰۷
گروه نویسندگان

                            

بێ وه‌ک من مه‌و

که‌فه ڕێ

گه‌یده چه‌مێ

بۆسه!

چاو بگه‌رنه

پرده‌گه بۆزه‌و

مه‌ێه‌له ئاو

بۆ ئه‌وه بیژێ ئه‌تانم؛

خو ماینێد نیه

کی دێ ماین سوواره، بیره‌و که؟

ئاخه، خاڵو رێوار

ئه‌ێده ئه‌ی ئاو پان و قۊوله

بۆ ئه‌وه بیژن ئه‌تانی؟

له‌یه دراتێ

له‌و یه‌که چه؟

ئه‌و دانه‌گه‌یتر چه؟

بێ وه‌ک من مه‌و!

گه‌ره‌کده که‌فیده ڕێ

بزا ئه‌چی به‌ره‌و کۊ.

مه‌گه‌ر له‌و وه‌ر چه‌مه‌گه کی ته‌ماێرده؟

خاس بیره‌و که،

بێ وه‌ک من مه‌و!

رۆژی گوچکه‌م له بڕیگه‌وێ

باس خاڵو رێوارۊگۊێ

وا بێ ماین

داۊله ئاو چه‌مێ،

هه‌ر ئه‌یه!

دۊیای ئه‌وه چه؟

دۊیای ئه‌وه ...

هه‌ر

کوڵه ئه‌ته‌کنم

بزانم بۆ ئه‌ی خاڵو رێواره

هه‌ر ده‌م ئه‌تقنن!

بێ وه‌ک من مه‌و.

 

حه‌سه‌ن مو‌حه‌مه‌دی

 

۴ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰ ۲۶ تیر ۹۵ ، ۰۱:۰۴
گروه نویسندگان

نحوه خواندن (واو) عطف جدا, در میان متن کردی:

اگر کلمه ای به واو برسد نباید مکس کنیم و با واو جمله راشروع کنیم بلکه واو به کلمه پیش از خود می چسبد و ادامه می دهیم. اگر  به واو برسیم و نفس تازه کنیم باز نباید با واو شروع کنیم لازم است با کلمه قبل از واو شروع کرده و متن را ادامه دهیم. مانند جمله زیر که واو باید با کلمه پیش از خود خوانده بشود:

(دیم و )را دیمو  -   (وتم و) را  وتمو   می خوانیم

براگەم دیم و وە پێ وتم و هەڵگەڕیام.

        ........            .......... 

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۲۳ تیر ۹۵ ، ۱۰:۱۹
گروه نویسندگان

برگردان شعر(سفر به خیر)د. شفیعی کدکنی


  ئۆغر خەیر


بوو کوێ ئونە تون ئەچی?

پرسی گەون لە سروه

لەیرە دڵم گیریاێە

ڕاسی دڵت ناتوا بیت

لە دەس تووز ئەی بیاوانە

تا بیژی دڵ من ئەتوا 

چەبکەم کە پام بەسیاێە

بوو کوێ ئونە تون ئەچی?

بوو جیگ ئەچم کەوجییە 

جییاۊد لەی جی وا من هەم

ئۆغرت خەیر بێ وەلی

توخوا  و رەفیقیت قەسەم

وە ختی وە ساقی رەدبۊد

ئالەی کەویر ترسناکە

وە شکووفەگان وە باران

بگەینەوان سڵاممان


هەڵگڕانەوە: فەردین شەریف نیا- قوروە

۲ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۲۳ تیر ۹۵ ، ۰۹:۳۲
گروه نویسندگان

بوو:عه‌باس کیا‌ڕۆسته‌می

         

                     

تا هه‌ید

چاو دیین توم نیه

بمره با بۊنمه‌د!

بمره با بۆد بگیرم

تاسه‌د که‌م.

تا هه‌ید

جیم ته‌نگه؛

ئانی بمرێ

جیه‌گم واز ئه‌وێ،

جا بۆ جیه خالیه‌گه‌د دڵم ته‌نگ ئه‌وێ.

ئه‌و ئانه ئه‌زانم چه‌نێ خوه‌شمه پێد ئه‌هات،

بمره با بزانم!

  

                         

۸ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰ ۲۲ تیر ۹۵ ، ۱۱:۲۶
گروه نویسندگان

1

"گوچان"

رۊ وه رۊ دریای ماڵه‌گه‌‌د

خوه‌شم ئه‌تی

بوومه دار توییگ،

گاێس...

گاێس رووژی وا پیر ئه‌وی،

له چڵیگم گوچانی به‌تاشی.

2

"مه‌رگ"

له هه‌ر ئه‌وئان مناڵیما

فره چتیه‌ل فێربۊم.

له دار:

وسیانن له ژێر باران بێ‌تاو شاره‌گه‌م.

له جووه‌له:

ره‌وانه بۊیین وه ده‌س پر له گوڵ و نان.

له تاقه زه‌ڕینه:

عاشێق کردن دنیا وه خوی.

له خوه‌ر:

چوینه ناو ده‌رز دیواریه‌ل تاریک.

من

له هه‌ور فێر بۊم،

چوون له سه‌ر کێف بمرم

تا زه‌ۊی،

له گوڵ تیمکه‌ بۊد، گجاری.

 

حه‌سه‌ن مو‌حه‌مه‌دی

 

۳ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰ ۲۲ تیر ۹۵ ، ۰۰:۱۳
گروه نویسندگان

ئه ی په پووله گـــه ی بێ ماوا و مه نزڵ
وه ک من هه ڵکێشه ئــــاخ وناڵه ی دڵ

بۆ شکیــــــــا باڵت ئه ی په پووله گه م
بۆ چه ؟! بێ به شی تۆ له بــــاخ  و چه م

تۆ بۆچه ؟! ئاوا نــــا کێشی نه فـــه س
تاکـــــه ی بمێنی  له  ته نگی قه فه س

ئه ی په پوله گه ی خۆش ڕه نگ وڕوخسار
ئه ی ئه سیری ده س زڵمــــــی ڕۆزگار

تویش وه ک خه یــــاڵ لانه ت بوو وێران
سه راسه ر عومرت بریـــــــــا وه تاڵان

تاکـــــه ی من و تۆ بێ سه دا وبێ ده نگ
قه فه س نشکێنین قه فه ســی دڵته نگ

فرمێسک له دیـــــده ت بۆ وا تێده خوار
دواره ئه ی وێنی گوڵه گـــــان به هـار

ئه گه ر بیشکێنین قه فه ســـی دڵته نگ
به یه که و ئه ژین با سه فــا ویه ک ڕه نگ
   
  میکائیل فه لاحی «خه یاڵ کوردستانی»

۱ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰ ۲۱ تیر ۹۵ ، ۲۳:۴۶
گروه نویسندگان

https://telegram.me/kurdawary_ghorwa

۲ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰ ۱۹ تیر ۹۵ ، ۲۲:۴۱
گروه نویسندگان
1-حروفی که در کردی هست اما در فارسی نیست; این حروف در همه گویش و لهجه های کاربردی قروه و حومه کاربرد دارد:

الف) صدادار:  ئ - ۆ - وو - ە - بزرۆکە - ۊ

ب) بی صدا:  ڕ - ڵ(هر دو تلفظ غلیظی دارند)

مثال برای صدادار: 

ێ: بێ (بیا) - تاوێ(مدتی)

ۆ: تۆخس (پررو)- بۆخچە(بغچه)

وو: بووسە (بایست)- بوو(رایحه)

ە: تەوەر (تبر)- کەفت(افتاد)

بزرۆکە: مامر(مرغ): بین (م) و (ر )صدای کوتاه و سریع کسره, تلفظ می شود. مثال های دیگر: من(من)-شریقە(رعد و برق)

ۊ: چۊ (رفت)- پۊل(پول)

مثال برای بی صدا:

ڕ: کوڕ (پسر)- پڕ(پر)-هەڕەشە(تهدید)

ڵ: پەڵپ (بهانه)- کاڵ(نارس-کم رنگ)

نکته:

1- حرف(گ)در فرهنگ لغت کلهری و کرمانشاهی بە صورت(ێ) کسرەی کشیده نیز کاربرد دارد, مثل ئاێر / ئاگر


2- دو حرف (ن) و (گ) وقتی کنار هم بدون واسطه در یک هجا(بخش)قرار بگیرند; در نوشتاری نوشته می شوند و در تلفظ در دهان باهم تلفظ می شوند, یعنی انتهای زبان به سقف دهان می چسبد و صدا از بینی بیرون می آید.

 

3- آنچه در نوشتار کردی اهمیت دارد تلفظ است,یعنی همانگونه که تلفظ می شود نوشته می شود.

                                                          

۱ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰ ۱۹ تیر ۹۵ ، ۲۰:۳۱
گروه نویسندگان
 سوڵتان

یه ی روژ له جه نگه ڵ یه ی پیره ڕە وی

خوی ئه پڵکانه و له بان زه وی

 زه ئیفه و ببی دی نادی چه وی

له بر خۆی ئه وه ت من که ی شاه ئه وم

 ئه ترسم بمرم دی نه دۊنت چه وم

هاته به ره و  دی سوڵتان خه فتییه

 

 ئڤڤە ل فکر  کرد وه لاو که فتییه

ڕه وی ئەزانن خه ریک چه فتییه

 ره وی خسته کار ئه و مغزه پوکه

ئه ترسیا هه لا ده س به ت له و تۊکه

 ئما وه ختی دی شێر خۆره ی ئه یه ت

وه ت خودا که ت  دی شێره ل تر نه یه ت

 من با کاره که م ،که م ،با هه ر شێر بییه ت

با من ده س و پای سوڵتان بووه سم

 

ئازاد بوت منش که می نه فه سم

ئه و چه وه کۊره ی بریبییه زه وی

 کوته ته نافی زۊ دا له چه وی

وه ت من ناترسم تون له ناو خه وی

 ده س وپای سوڵتان گشکی موهکه م به ست

له خۆشیا بییه شنگول و سه ر مه ست.

 

خاس گوێشکه دا  دی یه ی ده نگیک ئه یه ت.

ترسیا وه خۆی وه ت کی که سیک نه یه ت.

 

۵ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰ ۱۹ تیر ۹۵ ، ۲۰:۱۹
گروه نویسندگان

مم و زین، رمان عاشقانه احمد خانی، داستانی همچون “شیرین و فرهاد” و یا “لیلی و مجنون” است که در قرن هفدهم نوشته شده است. مم و زین بر اساس داستانی واقعی که حدود سده چهارم قبل از میلاد در کردستان اتفاق افتاده، خلق شده است. دنگ بیژان آن داستان را در قالب ابیات آهنگین خواندند و سینه به سینه به دوران خانی رساندند. اما احمدخانی با چیرگی تمام سرنوشت آن دو دلداده را در رمانی ارزشمند ماندگار کرد. مم و زین خانی شاهکاری در ادبیات کردی است.  منظومه مم و زین به بسیاری از زبانهای زنده دنیا ترجمه شده است و ملتهای بسیاری این اثر ارزشمند را ستوده اند. شرق شناسان و ادیبان نامداری آن را به آلمانی و روسی و فرانسوی ترجمه کرده اند و بر آن نقدهای فراوانی نوشته اند. مارگارت رودینکو که آنرا درسال ۱۹۶۲ به روسی ترجمه کرده است، معتقد است مم و زین از بزرگترین شاهکارهای ادبی دنیاست. او “مم و زین احمد خانی” را هم سنگ “شاهنامه فردوسی” و “ایلیاد و اودیسه هومر” می داند. مم و زین به کردی کرمانجی است اما استاد هژار مهابادی آنرا به کردی سورانی ترجمه کرده است.                                                 

خلاصه:

۳ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۱۷ تیر ۹۵ ، ۲۰:۲۶
گروه نویسندگان

چمری :
چمری نیز از آوازهای موسیقی کردی است که به پاس تجلیل از وجود باارزش از دست رفته‌ای اجرا می‌شود. این آواز به معنای شیون، عزا و نهال قامت خم شده است .
چمری همانند نوحه‌خوانی در فارسی و در مناطق مختلف ایلام، لرستان و کرمانشاه طرفداران زیادی دارد. اما موسیقی کردی وسیع‌تر از این است که بتوان آن را در قالب آوازها یا شیوه‌های محدود و مشخصی گنجاند. به نوعی می‌توان بیان کرد که موسیقی کردی یکی از اصیل ترین و کهن ترین نوع موسیقی ایرانی بیان می‌گردد.

—————————————————————————————————–
بیت :
بیت، یکی از مهم‌ترین مقام های کلاسیک کردی که در جنگ ها، جوانمردیها و حماسه‌ها به کار برده می‌شود و در ستایش خالق یکتا و پیامبر گفته شده که نام دیگر آن در موسیقی کردی “بالوره” می‌باشد. بالوره گویان، بی پرده و بی واهمه آوازشان را از هر قسم که باشد سر می‌دهند زیرا می‌دانند که کسی از آنان دلتنگ نمی‌شود. بیت خوانی مبتنی بر نغمه‌های کاملا ساده و بدون رعایت وزن و قافیه است
این آواز کردی بیشتر در مناطق مهاباد، مکریان و بوکان اجرا می‌شود. سوز و مقام سوز و مقام یکی دیگر از انواع شیوه‌های موسیقی کردی می‌باشد . مهم ترین ویژگی این آواز کردی توجه به سوز درون، شکایت و زاری و چون با قدرت تمام صورت می‌گیرد به آن سوز و مقام می‌گویند، این آواز در اکثر مناطق کردستان وجود دارد.

۱ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۱۷ تیر ۹۵ ، ۲۰:۰۸
گروه نویسندگان

ته­ وقی

نه‌قڵیان کردوه که  له مه‌نته‌قه‌ی کشمیر،شکارگایک خوه‌ش و گه‌ش، برچاوی وه‌ک خوه‌ر ئه‌دره‌وشیا‌ که له جوانی و قه‌شنگیا په‌ڕی ڕه‌شی قه‌ڵا وه‌ک په‌ڕی تاووس گه‌ش  ئه‌هاته به‌رچاو و په‌ڕی گه‌شی تاووسیش وه‌ک په‌ڕی قه‌ڵای ڕه‌ش.

له ئه‌و شکارگادا مه‌ل و گیاندار هه‌رتا بیژی فره‌، بوو شکار، هات و چوو نه‌چیره‌وان وه چه قرار.

قه‌ڵا ره‌شکه‌یک له بان داری به‌رز، پڕ چڵ و گه‌ڵا و به‌ته‌رز، له ناو لانه‌گه‌ێ خوه‌یا، له ئان سه‌رگه‌رمی سه‌ێری ده‌ورووه‌ریا، له کوتبڕا، چاوی که‌فته نه‌چیروانی شڕه بار که داویک ها له بان شانی و تێ بوو شکار.

قه‌ڵا خووف هاته دڵیا. له به‌رخوه‌یه‌و وتی:" داخۆم بوو گیان من هاتگه یا که‌سیتر؟ من ئه‌وێسم دا بزانم چا ئه‌کا؟"

نه‌چیروان هات و داوی داخست و دانه‌ی ڕژان و خوه‌ی داگرت.

دۊای(دُیای) تاوی، بڕه‌ی که‌وتر هاتن. که‌وتری وه ناو ته‌وقی سه‌ر ده‌سه‌یانۊی. سه‌ڵایان له ده‌سیاو.

که‌وتره‌گان دا دانه‌یان دی، بیریان له خوه‌یان بڕی،  هه‌ڵه‌وپه‌ڵه، ته‌پیان دا سه‌ر دانه خواردن. دانه‌یان دی و داویان نه‌دی. گشتیان که‌فتنه داو. شکارروانیش وه فیس و بزه‌ی لێو،  نه‌رمه نه‌رم ڕایکرت بیانگرێت.

که‌وتره‌کان ده‌سیان کرده په‌له‌قاژه و هه‌ڵفڕین و دافڕین. هه‌ر کس بوو خوه‌ی؛ که به‌شکه‌م خویان ڕسگار که‌ن

ته‌وقی وتی: "ئایسه وه‌خت هاوار و قیژواژ و فڕه‌فڕ نیه . ئه‌شی له‌به‌را، هه‌رکه‌س رسگاری گشتمان له به‌ر چاو بگرێ، نه هه‌ر که‌س بوو خوه­ ێ. باشتره گشتمان  ده‌س که‌ینه یه‌کی و هێز به‌ین دا داوه‌گه هه‌ڵکه‌نین و هه‌ڵیگرین بیوه‌ین، دا بتانین وه رسگاری خوه‌مان دڵ خوه‌ش که‌ین ".

۲ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰ ۱۷ تیر ۹۵ ، ۰۹:۱۲
گروه نویسندگان

1

باقی‌خانم رو باقی‌خانم  رو          ده‌سگیر وکوژیا هم شیر خانم رو

باقی خانم رو باقی خانم رو           باقی سه ر گورای کوردسانم رو

و ئاگرکیشان قصر و عمارت           دار و ندارت بردن و غارت

تفنگی برنو به‌خه وه شانت           یپرم هاتیه وه ملک و باوانت

رزاخان هم شان فرمانفرمانه         دواره وقت ماشه کیشانه

باقی هه‌لسه که‌ی وقت خاوه؟        ئه ی خاوت ئرات ناباوه

باقی هه‌لسه یه وقت جنگه           ئیل و عه‌یالت عه‌رسه لیشان تنگه

باقی هه‌لسه وقت نمازه               دور قلاکت تیپ تیپ سه روازه

تماشابکه فرمانفرمانه                 خه‌راو کننده‌ی ملک ئیرانه

یپرم خان هاتیه هر وه قینه‌وه          ئه رمنی مزهب وه سه‌ر زینه‌وه

یپرم خان شیتی قودره ته              نه فکر ئیران نه فکر ملله‌ته

هزار سوار، هه فسد پیاده              ئه‌رای رزم جنگ چنی ئاماده

باقی خانم رو باقی خانم رو           ساحب سد ئه‌سب دیواخانم رو

لای لایی باقی خانم رو               شیر چرداوری ولی خانم رو

2

۳ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰ ۱۶ تیر ۹۵ ، ۱۷:۱۷
گروه نویسندگان

یپرم خان                                            عبدالباقی خان

نبرد شورجه یا شوریجه(سولچه) برای مشروطه‌خواهان طهران تداعی‌کننده جنگ تروا بود؛ چراکه اگر قشون دولتی موفق به تصرف قلعه شورجه می‌شدند درحقیقت کارآمدترین بخش قشون سالارالدوله را درهم کوبیده بودند. اما نبرد شورجه برای مشروطه‌خواهان به یک سکه دورو تبدیل گردید: یک روی آن شکست نیروهای زبده و شورشی غرب ایران و روی دیگرش کشته‌شدن یفرم‌خان ارمنی به‌عنوان مجاهد مقتدر و جنگجوی مشروطه بود! هرچند غائله سالارالدوله در غرب ایران مورد حمایت روسیه بود و ردپای دخالتهای آنها آشکارا مشاهده می‌شد اما طمع فروکش‌نشدنی محمدعلی‌میرزا پادشاه مخلوع مشروطیت و دو برادرش سالارالدوله و شعاع‌السلطنه برای تصاحب مجدد تاج و تخت و بازگرداندن استبداد قاجاری موجب این غائله زیانبار و وحشیانه بود. این سه برادر قرآن را میان خود گذاشته و برای اعاده سلطنت بر سر آن سوگند خورده بودند که به یکدیگر وفادار بمانند و این جریان صورتی افسانه‌ای به خود گرفت.

مقاله مفصل زیر ماجراهای مربوط به غائله غرب ایران توسط سالارالدوله و جنگ شورجه را مورد بازگویی و بازکاوی قرار می‌دهد. ازآنجاکه بیست‌ونهم اردیبهشت‌ماه با روز کشته‌شدن یفرم‌خان ارمنی (در سال1291.ش) همراه است، ماهنامه زمانه مقاله حاضر را در این شماره تقدیم خوانندگان می‌کند.

۱۶ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰ ۱۶ تیر ۹۵ ، ۱۶:۵۳
گروه نویسندگان
این عکس متعلق به عبدالباقی خان چاردولی که درجنگ با ارمنیان یپرم خان ارمنی را از پای در آورد. عبدالباقی خان درکنار خان کمانگر از خوانین کردستان. طبق گفته ها کسی که تفنگ را برروی زانویش گذاشته است.ونشسته بر روی صندلی عبدالباقی خان می باشد.
زنده یاد عبدالباقی خان سولچه ای



۴ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰ ۱۶ تیر ۹۵ ، ۱۶:۴۹
گروه نویسندگان


رقصهای‌ محلی‌ با موسیقی‌ کردی‌ پیوندی‌ ابدی‌ داشته‌ و معمولاً زنان‌ و مردان‌ در مراسم‌ شادی‌ به‌ دور از ابتذال‌ دایره‌ وار دست‌ یکدیگر را گرفته‌ به‌ پایکوبی‌ می‌پردازند، در اصطلاح‌ محلی‌ این‌ حالت‌ را جه‌رگه به‌ز می‌نامند( در منطقه‌ مهاباد به‌ آن‌ رَشبَلک‌ می‌گویند.)

در این‌ رقصها معمولاً یک‌ نفر که‌ حرکات‌ رقص‌ را بهتر از دیگران‌ می‌شناسد نقش‌ رهبری‌ گروه‌ رقصندگان‌ را به‌ عهده‌ گرفته‌ و در ابتدای‌ صف‌ رقصندگان‌ می‌ایستد و با تکان‌ دادن‌ دستمالی‌ که‌ در دست‌ راست‌ دارد ریتمها را به‌ گروه‌ منتقل‌ کرده‌ و در ایجاد هماهنگی‌ لازم‌ آنان‌ را یاری‌ می‌دهد. این‌ فرد که‌ سر چوپی‌ کش‌ نامیده‌ می‌شود با تکان‌ دادن‌ ماهرانه‌ دستمال‌ و ایجاد صدا بر هیجان‌ رقصندگان‌ می‌افزاید. در این‌ هنگام‌ دیگر افراد بدون‌ دستمال‌ به‌ ردیف‌ در کنار سر چوپی‌ کش‌ به‌ گونه‌ای‌ قرار می‌گیرند که‌ هر یکی‌ با دست‌ چپ‌ دست‌ راست‌ نفر بعد را می‌گیرد اصطلاحاً این‌ حالت‌  گاوانی‌ نامیده‌ می‌شود.

در رقصهای‌ کردی‌ تمامی‌ رقصندگان‌ به‌ سر گروه‌ چشم‌ دوخته‌ و با ایجاد هماهنگی‌ خاصی‌ وحدت‌ و یکپارچگی‌ یک‌ قوم‌ ریشه‌ دار را به‌ تصویر می‌کشند برخی‌ رقصهای‌ کردی‌ دارای‌ ملودیهای‌ خاصی‌ بوده‌ و توسط‌ گروهی‌ از زنان‌ و مردان‌ اجرا می‌شوند و در برخی‌ از رقصها یکی‌ از رقصندگان‌ از دیگران‌ جدا شده‌ و در وسط‌ جمع‌ به‌ تنهایی‌ به‌ هنرنمایی‌ می‌پردازد و در این‌ حالت‌ معمولاً رقصنده‌ دو دستمال‌ رنگی‌ در دستها نگه‌ داشته‌ و با آنها بازی‌ می‌کند که‌ اصطلاحاً به‌ این‌ نوع‌ رقص‌ دو دستماله‌ می‌گویند و بیشتر در کرمانشاه‌ و مناطق کردنشین ترکیه مرسوم‌ است‌. نمایشها و رقصهای‌ کردی‌ را می‌توان‌ به‌ چند قسمت‌ اصلی‌ ذیل‌ تقسیم‌ کرد:

 ۱- گه‌‌ریان‌ ۲- پشت‌ پا ۳- هه‌لگرتن‌ ۴- فه‌تاح‌ پاشا ۵- لب‌ لان ‌۶- چه‌پی‌ ۷- زه‌زنگی‌ ۸- شه‌ لایی‌  ۹- سی‌ جار ۱۰- خان‌ امیری‌


۱ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰ ۱۶ تیر ۹۵ ، ۱۶:۰۶
گروه نویسندگان

1

مه‌لویچکه زه‌رده‌ی داشتم/ خوینی فراشتم/خوینی کردمه بان خوه‌له‌کوان/خوه‌له‌کوان گیا داپیم/ گیا بردم بوو بزن/ بزن پویشکه‌ل داپیم/ پویشکه‌ل بردم بوو ته‌نویر/ ته‌نویر په‌پکه داپیم/ په‌پکه بردم بوو جفتیار/ جفتیار دان داپیم/ دان بردم بوو مامر/ مامر هیلکه داپیم/ هیلکه بردم بوو مه‌لا/ مه‌لا قورئان داپیم/ قورئان بردم بوو خوا/ خوا برا داپیم.

2

هه‌ره‌کان مه‌ره‌کان/ بار خه‌رم گرده‌کان/ گردی گردی پانزه/ چه‌ر‌خه لویلم شانزه/ وه حیزی وه میزی/ به‌ران تاله‌ی ته‌وریزی/ چه‌ن تا چه‌ن تا می گو.../ اله قولی کووره‌گه/ دال شاخ گووره‌که.

3

هه‌ته‌ل مه‌ته‌ل/ تووته مه‌تل/ باغچه‌ی گول و گول باغچه/ گول باغچه‌گه‌ی ئالووچه/چالوو‌چه‌گه‌ی نوزوردوو/ خه‌وه‌ر بوه‌ن بوو ئوردوو/ ئوردوو قه‌له‌م ته‌راشه

4

عالی‌خان/ چوومه‌ردان/ عالی‌خان/ چووپلی‌قان/ چویده کوو/ هه‌مه‌دان/ کی کوشته‌د/ عالی‌خان/ له‌سه‌ر چه؟/ ته‌ماکوو/ له‌سه‌ر چه؟/ نان و ماس/ با بایده‌و/ پر کلاوه‌گه‌ی/ که‌مه لاس.


*آوازهای سرزمین پدری‌ام/ شاحسین سعیدی

۱ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰ ۱۶ تیر ۹۵ ، ۱۵:۵۰
گروه نویسندگان

                        

ئانیگان ئاو ناوسێد،

با ناوسێد

بۆچه بووسم.

خوه‌ر، مانگ، به‌یانی، شه‌و ...                                                                         

بۆچه بووسم.

چه ئه‌وسێد تا من بووسم.

ئه‌وه وا گه‌ره‌کیه بووسێد چتی له دڵماس

وا چویین له بیره‌و بردێه و

ئه‌ی ڕووژگاره هاله تاسه‌ی وسیانن.

په‌ڵپ‌گیر! کی وسیاێه، چه وسیاێه تا تو بووسید؟

وه‌ک نمه‌ بای به‌یانی

ئه‌ونه بڕو تا شه‌که‌ت بۊد،

۵ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۱۴ تیر ۹۵ ، ۲۳:۲۵
گروه نویسندگان

معرفی کوتاه: بررسی موضوعی «آوازهای کردی» در بخشی از کردستان یعنی در محدوده «شهرستان قروه»، شامل مناطق: ییلاق (له یلاخ) اسفندآباد و چهاردولی موضوع این اثر می‌باشد. نگارنده پس از شرح کلیاتی در ارتباط با بحث، تعریف اصطلاحات مهم در اینباره و دسته‌بندی و توصیف انواع آواز‌ها، شاخصه‌های موجود در هر یک از آن‌ها را از قبیل بررسی اجمالی آرایه‌های ادبی، وجه تسمیه و مقایسه هر موضوع در زیرمجموعه‌ی لهجه‌های اردلانی، گورانی، لکی و کلهری از این زبان را مد نظر قرار داده و به ترجمه ابیات و آوازه‌ها به زبان فارسی پرداخته است. وی در فصل سوم در یک تحقیق میدانی، به معرفی افراد تاثیرگذار در فولکور مناطق چهاردولی، اسفندآباد و ییلاق پرداخته و آثار هریک نیز به دقت مورد بررسی قرار گرفته است. در نهایت نیز به نتیجه‌گیری و ارایه پیشنهادهایی اختصاص داده شده است.



۱ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰ ۱۳ تیر ۹۵ ، ۱۹:۱۱
گروه نویسندگان

                                


چهاردولی‌ها کرد و کرد زبان هستند و به گویش کردی کلهری لهجه (چرداولی، چرداوری) تکلم می‌کنند؛ و برخلاف بعضی از منابع که آنها را به اشتباه از طوایف لک خوانده‌اند آنهادر ابتدا از طوایف ایلات چرداول در استان ایلام بوده که از مجموعه ایل ریزوند یکی از بزرگترین ایلات غرب کشور میباشد که به زبان کردی کلهری تکلم می‌کنند . ایل چهاردولی (چاردولی،چرداولی)«چه‌رداوری» محل یکجا نشین شدن ایل ریزوند است. چرداول منطقه‌ای حاصلخیز است که از کلمه چهاردول گرفته شده که دول در زبان کردی به معنی سرزمین آباد و هموار است و منظور از آن چهار دول ریزوند است . و از قدیم الایام محل زندگی ایل ریزوند بوده و می‌باشد. نام ایل چاردولی منسوب به ایلات چرداولی (ریزوند) در چرداول در استان ایلام است و منشأ آنان نیز از ایل ریزوند بخش چرداول ایلام است.چاردولیها در زمان فروپاشی ایل باستانی ریزوند و همچنین در زمان زندیه به مناطق مرکزی ایران مهاجرت کرده و به نام منطقه خود که چرداول بود مشهور شدند . در جنگ چالدران با افتخار می‌توان به سوارکاران چهاردولی که شجاعت و دلاوری خود را به نمایش گذاشتند اشاره کرد.

چرداوری‌های استان کردستان:

۲۳ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰ ۱۲ تیر ۹۵ ، ۱۶:۵۳
گروه نویسندگان


 


زه لان دوشه و داچه له کانم،

وه ک دار بی گلاو روتی با زورمه خاده لی؛

پیره‌شه‌ویش داچه‌ڵه‌کیام

بێ ئه‌وه زه‌لان بۊد.

له به‌رته‌ڵار، له ناو کفه‌ی با

هه‌ساره‌گا‌ن نواڕیم و

هه‌ناسه‌ڵ کیشام؛

چه‌نی خه‌و، تا که‌ی خه‌و، لێد بێزیامه!

تا ‌گه‌یده چل

سه‌ره‌و خواره‌کی تێده به‌ردا

(ئاخ، بوچه ئه‌و‌نه زۊێ!)

ئه‌و ئانه‌سه که‌سه‌گانت وا دێ نیین

شه‌و وه شه‌و ‌تێنه خه‌ودا

تا بێنه گه‌لده‌و – ته‌نیا نه‌مینی، له‌ی سه‌ره‌و خوارکیه؛

کوڵه و په‌ژاره له‌ پا نه‌خاده‌ت، نه‌که‌فێ.

 

۶ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰ ۱۰ تیر ۹۵ ، ۱۵:۵۴
گروه نویسندگان

ئەمرمان موفتە لە لیمان دەرئەچێ

وەک مناڵی جاهڵیمان دەرئەچێ

ئەی درەوشان نازدارەی سوب زۊە

هەم لە شەو دا زۊ بو هەرمان دەرئەچێ

ئەی بلوورینەی بەهارەی سوب زۊە

رۊ بەرەو شەو وەک خەزانان دەرئەچێ

وەک زوڵاڵی کانیەگانی کێفەگان

تێ لە بەر چاوت دزیکان دەرئەچێ

ئیمە هاینە ناو کەژاوەی سوب و شەو

کارەوانی زندەگیمان دەرئەچێ


شایەر: شەفیعی کەدکەنی

هەڵگەڕانن: فەردین شەریف نیا 

این شعر را شفیعی کدکنی بر وزن(فاعلاتن فاعلاتن فاعلن)سروده است که این حقیر نیز بر همان وزن به کردی تبدیل کردم.

ئەی: این

دزیکان: دزدکی

هەرمان: جاودانی. هەر: همیشە.  مان: ماندن.

۲ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۰۹ تیر ۹۵ ، ۰۲:۵۷
گروه نویسندگان

«آیین چراغ خاموشی نیست.»

سر آغاز

*زبان، گویش و لهجه

زبان به معنی اعم آن هر نوع نشانه یا قراردادی است که پیامی را به میان افراد یک ‏جامعه می برد. گویش‌ها(dialect)  شاخه‌هایی از یک زبان واحد هستند که از نظر ‏آوایی، واژگانی و دستوری با هم تفاوت های بسیاری دارند و فهم آن ها نیاز به آموزش دارد. لهجه (accent)صورت تغییر یافته ای از یک زبان است که برای سخنگویان آن زبان قابل فهم باشد . لهجه ها معمولا تنها تفاوتهای آوایی و واژگانی ( کمتر دستوری ) با یکدیگر دارند. هر لهجه دارای گونه ‏های زبانی نیز هست که وابسته به شغل، تحصیل، سن و جنس گویشور است.(دکتر ایران کلباسی، گفتاری پیرامون زبان، گویش و ...)

بر پایه‌ی این آغاز کوتاه می‌توان گفت زبان کردی علاوه بر گویش‌های گوناگون کرمانجی شمالی(هکاری، خراسانی، بادینانی و ...)، کرمانجی مرکزی( سورانی، مکریانی، اردلانی ، جافی و ... ) و کرمانجی جنوبی (کرماشانی، کلهری، گروسی، ایلامی، قروه ای و ...) دارای لهجه‌ها و گونه‌های فراوانی می‌باشد؛ که در منطقه‌ی قروه این گوناگونی لهجه تأمل‌انگیز است و چون منابع مکتوب تاریخی ویژه‌ی این منطقه تألیف نشده و در دسترس نیست نمی‌توان با صراحت و قطعیت درباره‌ی آن سخن گفت: که چگونه این همه تنوع در یک ناحیه‌ی جغرافیایی می‌تواند وجود داشته باشد؟1

اما می‌توان گفت که کردها در درازای تاریخ ـ به ویژه تاریخ معاصر ـ مدام کوچانده می‌شدند؛ یا با انگیزه‌های سیاسی یا گاه اقتصادی. بر همین اساس می‌توان به این برداشت رسید که همان کوچش خود می‌تواند از علل گوناگونی و فراوانی لهجه‌ها در این منطقه باشد که این مسئله زیاد وابسته به موضوع بحث نیست و از آن می‌گذریم.

*جغرافیای منطقه‌ی قروه و تأثیر آن بر زبان ساکنانش

۵ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰ ۰۸ تیر ۹۵ ، ۱۹:۰۰
گروه نویسندگان